Najbolji pogled na Univerzitetski trg, prelepu zgradu Banovine i nekoliko spomenika uz reku je sa tvrđavskih bedema. Jedno od popularnih mesta za fotografisanje turista upravo je ovaj prostor bedema iznad Stambol kapije, jer u jednom „kadru” možete da obuhvatite navedene znamenitosti o kojima danas pišem.
Prve naznake da bi na ovom mestu mogao da se sagradi trg pojavljuju se u periodu nakon oslobođenja od Turaka 1878-1880. godine kada se rušenjem orijentalnih delova Beograd-male, nasipavanjem tvrđavskog rova, kao i odlukom o izgradnji zgrade Okružnog načelstva kasnije Banovine oslobađa prostor idealan za trg. Određeni delovi proširenja u kratkom roku su bili ozelenjeni, a otvorena je i ulica koja ide pored reke.
Trg dobija svoj konačni izgled 1930. godine dogradnjom prednjeg dela zgrade načelstva i dobija naziv Trg Ujedinjenja.
Banovina – Zgrada nekadašnjeg Načelstva, kasnije Banovine, a današnjeg Univerziteta predstavlja prvi javni objekat građen savremenim načinom gradnje u Nišu, nakon oslobođenja od Turaka. Izgrađena 1889. godine za potrebe Načelstva niškog okruga, prema projektu bečkog arhitekte čije ime nije sačuvano. Prvobitno je imala prizemlje, sprat i ugaoni deo današnje zgrade .
Od 26. jula 1914. do 6. oktobra 1915. godine, kada je Niš bio ratna prestonica Kraljevine Srbije, zgrada Načelstva postaje mesto kabineta Vlade i Ministarstva inostranih dela. Baš na tom mestu je 28. jula 1914. godine, stigao „telegram smrti” kojim je Austro-ugarska objavila rat Kraljevini Srbiji. U ovoj zgradi je 1914. godine potpisan „Niški sporazum”– dokument o uniji između Srbije i Albanije, odnosno sporazum o zajedničkoj odbrani, carini i nastupu u inostranstvu. „Niški sporazum” je imao poseban značaj prilikom povlačenja srpske vojske preko Albanije.
Posle rata od sredstava ratne reparacije 1930. godine, započinje druga faza izgradnje objekta, kada je završena dogradnja drugog sprata na starom delu objekta. Niš postaje sedište Moravske banovine sa administracijom u novorenoviranoj zgradi. Po projektu beogradskog arhitekte Petra Gačića 1935. godine dogradnjom dela duž Šumatovačke ulice i ugaonog ulaznog dela na Univerzitetskom trgu zgrada dobija konačni izgled. Od 60-ih godina XX. veka zgrada je sedište Univerziteta. 1971. godine stavljena je pod zaštitu države, a 1979. godine proglašena za kulturno dobro od velikog značaja.
* Posle drugog svetskog rata trg je pored biste narodnog heroja Đuke Dinić dobio i novo ime – Trg Bratstva i jedinstva.
Djuka Dinić – bila je mlada Leskovčanka na privremenom radu u Nišu gde je učila pletarski zanat, pre rata zaposlila se u Nišu u fabrici kože, gde je upoznala Filipa Кljajića za koga se udala 1938. Više puta bila je hapšena i kažnjavana zbog revolucionarnog rada u Кomunističkoj partiji Jugoslavije čiji je član postala 1938. Кrajem 1940. godina napustila je Niš i zajedno sa suprugom prešla prvo u Valjevo, a kada je počeo rat, sa lažnim imenom Radmila Obradović i u Beograd gde je rukovodila na diverzantskim i drugim akcijama.
Bila je član Mesnog komiteta КPJ za Beograd i na toj dužnosti je ostala sve dok je Specijalna policija nije uhapsila 23. septembra 1942. na Dedinju. Odvedena je u logor na Banjici gde je podvrgnuta mučenju i ispitivanju. Streljana je u Jajincima, 25. maja 1943.a da nije ni svoje pravo ime. Odlukom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), a na predlog Vrhovnog komandanta Jugoslovenske armije maršala Josipa Broza Tita, proglašena je za narodnog heroja 6. jula 1945. godine.
*U međuvremenu zgrada Banovine je postala sedište niškog Univerziteta, pa je trg 2010. godine promenio naziv u Univerzitetski trg.
*Trg danas krasi i spomenik Fridrihu Barbarosi i Stefanu Nemanji
Krstaški pohod koji je krenuo iz Francuske i Nemačke, doveo je u ove krajeve nemačkog cara Fridriha I Barbarosu, koga je 1189. godine u porti današnje Pantelejske crkve u Nišu, primio Stefan Nemanja. Pored bogatih poklona i hrane za vojsku, Nemanja je Barbarosi ponudio vojnu pomoć i vazalski odnos za sve osvojene i neosvojene vizantijske oblasti. Bio je to prvi sastanak jednog zapadnog vladara i vladara Srbije. Osamstotina godina kasnije, stanovnici Niša podigli su spomenik, ispred Tvrđave, u čast postignutog dogovora između Stefana Nemanje i nemačkog cara. Prema nekim istorijskim izvorima, prilikom ovog susreta Stefan Nemanja i srpska delagacija jeli su viljuškama, dok su Barbarosa i njegove vojskovođe jeli rukama. Ako bolje zagledate spomenik videćete da ima oblik viljuške.
*Nakon NATO bombardovanja 1999.godine trg dobija još dva spomenika. Spomenik žrtvama nato agresije 1999. godine, kao i Spomen kapela žrtvama nastradalim u svim ratovima devedestih godina.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
