Na blago nagnutim padinama okolnih bregova i širom prostrane, plodne kotline u kojoj je ležao Naisuss, izvan gusto naseljenog i urbanizovanog gradskog jezgra, podizane su vile. O izgledu ovih objekata, njihovoj rasprostranjenosti, funkciji koju su imali, dosta se zna.
Obično su to prostrane zgrade sa više prostorija za smeštaj i preradu poljoprivrednih proizvoda (vila rustica fructuaria) i stambenim objektom ponekad luksuzno ukrašenim mozaičnim podovima, freskama na zidovima, skulpturama (vila rustica habitatoria). Često su vile utvrđivane bedemom sa jakimkulama i opkopnim šančevima, naročito ako se nalaze podalje od grada. Njihovi domaćini su privatna lica, veterani, imućni trgovci ili pripadnici gradske aristokratije.
Vila je bilo u svim oblastima rimskog carstva, naravno najviše tamo gde su postojali povoljni uslovi za organizovanje poljoprivredne proizvodnje. U oklini Naisa vile su otkrivene na Viniku, na Gorici, u Medijani i na brežuljku “Ribnik” severozapadno od grada. Arheološki nisu istražene, izuzev nekoliko Medijanskih građevina, i o njihovom izgledu ne znamo mnogo.
Vila na Gorici
Vila na Gorici podignuta je na južnoj strani od grada, na padini istoimenog brega u blizini potoka koji se sa ovih obronaka slivao u močvare današnjeg Čaira. Još 1900. godine ovde su, prilikom kopanja temelja za novogradnju, na mestu zvanom Kovanluk otkriveni ostaci veće rimske građevine od čvrstog materijala koja verovatno predstavlja objekat sličan onome koji je konstatovan na Viniku (villa rustica).
U unutrašnjosti vile na Gorici otkrivena je ostava rimskog srebrnog posuđa, od koje se u našoj zemlji čuvaju samo dva plića tanjira, skladno oblikovana i dekorisana, danas u zbirci Narodnog muzeja u Beogradu. Odatle potiče i žrtvenik posvećen vrhovnom rimskom bogu Jupiteru, a podigao ga je Aurelije Lupo dekurion verovatno municipijuma Naisa.
U godinama neposredno pred drugi svetski rat i u novije vreme na ovom područiju je podignuto vrlo mnogo stambenih zgrada i u njihovim temeljima verovatno su nestali poslednji tragovi vile na Gorici i objekata koji su joj pripadali. Ostali su jedino podaci o manjoj nekropoli koja se širila na terenu nekadašnjeg Loznog rasadnika, stare železničke kolonije i dalje na istok prema Hajdučkoj česmi, Ciglani i Apelovcu.
ODLOMAK IZ KNJIGE
“Zemlja najlepše patnje “
Milan Novaković
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
