Zidana tri godine, završena pre 90 godina: Zgrada Učiteljskog doma bila je nekada komanda, škola, bioskop danas spomenik kulture

Davne 1923. godine u delu prosvetne javnosti u Nišu, ali i celog jugoistoka države, pokrenuta je akcija za izgradnju „Učiteljskog doma“. Sredstva za izgradnju obezbeđena su iz fonda za podizanje ovog doma u kome su učestvovali i donirali novac sami članovi društva, dok je tadašnja opština Niš dodelila atraktivan plac na uglu ulica danas pod nazivom Stefana Prvovenčanog i Ćirila i Metodija.

Gradnja Doma započela je 1930. godine. Kao glavni projektanti izabrani su tada već poznate arhitekte Julijan Djupon i Bora Simović. Završetak izgradnje i svečano otvaranje Doma bilo je 10. januara 1933. godine, a svečano osvećenje je bilo pet dana kasnije i tom činu pored ostalog prisustvovali su Ban Moravske banovine Milan Nikolić, tadašnji predsednik opštine Niš Milorad Čavdarević i predsednik Društva učitelja Niša i okoline Dušan Vitorović. Izgradnja Doma koštala je 700.000 ondašnjih dinara a kao jedan od darodavaca spominje se i beogradska Politika.

Ovakvim grandioznim ugaonim objektom starogradske arhitekture, sa naglašenim ulaznim delom, prostranim balkonom, i osmougaonom kulom na vrhu, Julijan Djupon se još jednom potvrdio da mu nema premca kada se govori o zidanju i projektovanju ugaonih objekata. Zgrada je građena u duhu akademizma pravca koji je tada bio dominantan u izgradnji javnih objekata. Od sadržaja projektovani su prostori za boravak učitelja i njihove dece, zatim biblioteka sa čitaonicom, a značajan deo ovog prostora je bio opredeljen za jednu malu kamernu scenu odnosno za đačko pozorište.

Za vreme drugog svetskog rata rad udruženja bio je zabranjen a zgradu tada koristi gradska administracija koja je radila na osnovu odluka Vlade nacionalnog spasa generala Milana Nedića. Nakon oslobođenja Niša u zgradi se nalazila komanda i prateći bataljon 13. kosovske narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije generala Ljube Vučkovića, a vrlo kratko zasedao je i radio i gradski narodnooslobodilački odbor.

1946. godine „Učiteljski dom“ preimenovan je u „Dom prosvetnih radnika“, a zgrada je od tog vremena služila različite namene ali izgleda ponajmanje za potrebe učitelja. Već od 1948. godine u zgradi se nalazila Umetnička škola a u periodu od 1956 -1962 godine i bioskop Kekec. U nekom periodu zgradu je koristio i Narodni muzej u Nišu koji je osnovan istih godina.

Društvo učitelja Niš osnovano je 30. novembra 1881. godine, jedno je od najstarijih u Srbiji i najstarije je na Balkanu. Osnivači Učiteljskog društva Niš su Atanasije Petrović poznatiji kao učitelj Tasa prvi niški učitelj iz 19. veka i Anastasija Dimitrijević poznatija kao Daskal devojka prva niška učiteljica mešovite muško-ženske gimnazije.

Negde 80-ih godina 20. veka zgrada je počela da propada jer su nekako svi odjednom digli ruke od nje, a Društvo učitelja nikako nije moglo da se izbori sa vlasništvom nad njom. Negde početkom 90-ih god. Izdavačko-grafičko preduzeće „Prosveta“ iz Niša zajedno sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture krenulo je u adaptaciju i revitalizaciju objekta namenivši mu ulogu „Doma knjige“, ali sa idejom da i učitelji dobiju svoj prostor u zgradi. Sa početkom novog milenijuma i GIP„Prosveta“ odlazi u istoriju i napušta zgradu.

Na svu sreću zgrada je kao nepokretno kulturno dobro 1997. godine proglašena spomenikom kulture i posle više peripetija sa pravom nad zgradom između grada i učitelja, 2013. godine konačno je doneta odluka da se vlasništvo nad njom dodeli pravim vlasnicima Učiteljskom društvu.

Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.