Na brdu Metoh, iznad sela Gornji Matejevac, u niškoj opštini Pantelej, gorostasno stoji Hram Svete Trojice – Rusalije, svedok vekova i istorije Niša, koji poput čuvara posmatra sa visine na grad i njegove žitelje.
Crkva Svete Trojice, u narodu poznatija kao Latinska crkva, jedna je od najstarijih takvih građevina na ovim prostorima i datira još iz perioda Vizantije.
“Interesantno je da je to jedna od rektih preživelih crkvi iz prednemanjićkog perioda. Potiče iz vremena pozne Vizantije, otprilike iz prve polovine XI veka, dakle pre raskola na Rimokatoličku i Pravoslavnu crkvu”, kaže đakon Dalibor Midić o istoriji ovog hrama.
Crkva je prvi put obnavljana u XV veku, za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića, ali ubrzo nakon toga, zbog vlasti Osmanlija, hram biva napušten da samuje na ovom brdu.
Naziv “Latinska” dobila je jer se smatra da su crkvu koristili rimokatolici – Latini. Nema nigde pouzdanih dokumenata o tome, ali se zna da su ove prostore u to vreme naseljavali dubrovački trgovci, te da su im Osmanlije najverovatnije dozvolile da koriste upravo ovu crkvu.
Kako se može u nekim izvorima naći, atribut “Rusalije” svakako ukazuje na izuzetnu starost ove crkve. Reč vuče korene latinskog porekla i svetkovanja Rozalija, praznika ruža iz antičkog Rima, koje se prenelo na hrišćanske narode. Hrišćani su ovu svetkovinu nastavili da praznuju poistovećujući je sa Duhovima (Svetom Trojicom) koja se slavi tih dana. Rusalija dakle, u ovom kontekstu, nije paganski praznik već označava Duhove.
Veliku obnovu u novijoj istoriji hram je imao sedamdesetih godina XX veka.
“Partizanski pokret otpora za vreme Drugog svetskog rata, na ovim prostorima, imao je svoj prvi sastanak i ozvaničio svoje postojanje baš u ovoj crkvi. Odatle su počeli svoju revolucionarnu borbu i otuda je država obnovila crkvu u vreme kada se to nije obnaljalo”, navodi đakon Dalibor.
Oko crkve se nalazi i antička nekropola, ima nekoliko grobnica u kojima su pronađeni skeleti hrišćana koji su tu sahranjeni. Interesantan je podatak da su u samoj crkvi nađeni elementi antičkih paganskih svetilišta.
“Interesantno je da je Sveti presto te crkve zapravo Jupiterov žrtvenik, sa neke antičke građevine koja je tu doneta. Takođe, jedna rimska stela sa glavama je uzidana u severni deo crkve. Tako da je vrlo verovatno da je na tom mestu postojalo neko, još starije, pagansko svetilište”, govori đakon Dalibor Midić.
Sama crkva je izgrađena kao jednobrodna građevina u obliku upisanog krsta sa kupolom, sa fasadom od opeke i kamena.
Svojim arhitektonskim oblicima obezbedila je značajno mesto u istoriji vizantijske arhitekture na ovim prostorima.
Tekst je deo projekta „Duhovna baština Panteleja“ koji je podržan od strane GO Pantelej u okviru Konkursa za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
