Porodična kuća u ulici Milojka Lešjanina broj 52. koja je izgrađena davne 1901. godine danas predstavlja legat Nauma Ćermila, građevinskog trgovca iz Niša. Sagrađena na temeljima nekadašnje kafane Stojana Tane Đurića, na tadašnjoj periferiji Niša u ”Inćir” mahali, na “Crnom putu”( naziv za deo grada nastao po crnoj boji puta nasutim šljakom koja je izbacivana iz lokomotiva i teretnih vagona da radnici koji su išli ka železničkoj stanici i radionici ne gaze blato) ka železničkoj stanici ova kuća predstavlja reprezentativni primer eklekticizma, sa elementima tada moderne secesije na fasadi i bogatom fasadnom plastikom gde se izdvajaju duboki reljefi sa biljnim i geometrijskim ornamentima.
Danas kuća pripada “Društvu arhitekata Niša” i pod zaštitom je zakona od 1986. godine.
Ko je bio Naum Ćermilo?
Naum Ćermilo rođen je u cincarskoj porodici, sa šestoro dece, u malom selu Maleševo kod Bitolja. Sa 12 godina 1876. godine dolazi kod strica u Batočinu da reže duvan i uči zanat. Nekoliko godina kasnije zapošljava se u Aleksincu na izgradnji pruge i preko francuskih inženjera koji su tada gradili železnicu kroz Srbiju upoznaje građevinski zanat i posebno rad sa drvenom građom. To iskustvo mu omogućava da po završetku izgradnje železnice dobije posao kod aleksinačkih preduzimača Alekse Mihajlovića i Jovana Nedelјkovića, a potom i sam počinje građevinske poslove gradeći magacine za duvan u Žitkovcu.
Kao mlad i preduzimljiv čovek svoj mali kapital stečen u ovim poslovima želi da uveća, pa se 1896. godine seli u Niš. Niš je u to vreme bio grad koji se posle oslobođenja od viševekovnog turskog ropstva ubrzano razvijao i pružao veće mogućnosti za napredovanje u poslu. U to vreme u Nišu se otvaraju i mnoga državna i strana preduzeća, takođe se nalaze i najveće banke pa je priliv kapitala bio zadovoljajavući. Niš je trgovački, industrijski, obrazovni centar, u svakom pogledu “druga prestonica” kakvim ga je želeo Kralj Milan.
Naum u Nišu osnova firmu “Naum Ćermilo i drug”. Firma se bavila obradom drvene građe u čemu se Naum posebno isticao kao vrsni poznavalac. U tom periodu se i prilično obogatio praktično naslanjajući se na velike državne sisteme prodajući građu najpre srpskoj, a kasnije i jugoslovenskoj vojsci. Sa prilivom novca rađa se i potreba za graditeljstvom.
Pored kuće o kojoj pišemo, posedovao je i nešto naniže u istoj ulici na uglu Kneginje Ljubice i Milojka Lešjanina, prekoputa današnje muzičke akademije, još kuća i dućana, ogromna skladišta i strugare, u kojima je prodavao sve u vezi drvene građe.
Istorijski izvori pišu o njemu kao o vrlo sposobnom, ali i darežljivom preduzetniku. Bez problema je ljudima sa kojima je poslovao davao robu i na veresiju, želeo je da ima poverenje u partnere. Upravo iz ovih razloga ljudi su ga nesebično poštovali i voleli.
Naum je u kući živeo u skladnom braku sa suprugom Lenkom, koja se decenijama bavila humanitarnim radom kao članica predsedništva “Kola srpskih sestara”. Kako nisu imali potomaka, preuzeli su brigu o njegovom sinovcu Radmilu, koji je sa 12 godina došao iz Kragujevca u Niš da završi školu i nauči zanat kod svoga strica. Mali Radmilo je međutim završio trgovačku akademiju i postao bankarski činovnik što je radio do kraja života.
Osetivši da je bolestan i da mu se bliži kraj života Naum je 1926. godine sastavio testament kojim je svoje skoro celokupno bogatstvo ostavio prosveti, kulturi i tehničkoj struci. Tako svoju kuću dodeljuje “Udruženju srpskih inženjera i tehničara”, “Srpskoj književnoj zadruzi” 200.000 dinara, “Srpskoj kraljevskoj akademiji” 1.000 akcija ratne štete, Ministarstvu prosvete takođe 200.000 dinara radi izgradnje škole u rodnom selu Malovište. Trgovačkom udruženju i trgovačkoj omladini Niša ustupa znatna novčana sredstva i svoju bogatu biblioteku.
Umro je 1927. godine i sahranjen je na starom groblju pod Goricom gde se i dan danas nalazi njegova porodična grobnica. Testament je postao pravosnažan tek nakon smrti njegove supruge Lenke u decembru 1940. godine.
Srpsko udruženje inženjera i arhitekata se nakon toga useljava u zgradu, nažalost na kratko jer je ubrzo krenuo rat i zgradu su za vreme rata koristili okupatori. Nakon rata kuća je nacionalizovana, u nju se useljavaju izbeglice i gradjani bez doma. Kako obično biva da onaj ko nije gradio kuću i ne vodi baš domaćinsku brigu o njoj tako da se ona vremenom prilično ruinirala. Tako je bilo sve do 1979. godine kada je jednim većim delom vraćena niškim inženjerima i tehničarima, zahvalјujući velikoj upornosti tadašnjeg predsednika DIT-a arh. Ivana Redija.
Sledećih 25 godina se dosta razmišljalo o tome kako obnoviti kuću. Negde 1999. godine dolaskom novog rukovodstva “Društva arhitekata Niša” počinje intenzivni rad na obnovi zgrade da bi se to i materijalizovalo od 2005. do 2008. godine kada se zgrada uz pomoć dobrotvora, donatora, gradskih vlasti i naravno velikim angažovanjem pojedinaca iz društva obnovila maltene u celosti. Fasada je u potpunosti obnovljena zamenjena, kao i deo krovne konstrukcije i kompletan krov, enterijer je potpuno promenjen. Prema potrebama udruženja, osavremenjen je podrumski prostor kamenim zidovima, adaptiran i uređen kao klupski prostor za izlaganje i prezentacije radova.
Ovom velikom niškom dobrotvoru društvo arhitekata Niša se odužilo stavljanjem spomen ploče na objekat 2011. godine i čuvanjem i prenošenjem istorijskih saznanja o njegovom životu radu i humanom delu.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
