Veliki župan Raške i rodonačelnik vladarske dinastije Nemanjića, Stefan Nemanja, čijim dolaskom je učinjen prelom između ćutanja vekova i poruka istorije, i njegovi sinovi, Sava i Stefan Prvovenčani, stvaraoci zlatnog doba srpske istorije, zidali su crkve i manastire širom Srbije, kako bi učvrstili veru u narodu. Danas njihove zadužbine predstavljaju najvrednija kulturno – istorijska dobra naše zemlje.
Pravoslavni hramovi imali su izuzetno bitnu ulogu u srednjem veku. U to vreme, bili su centar administracije, u njima su donošene istorijske odluke i začeto je opismenjavanje ljudi. Sledeći primer Nemanjića, i kasnije je bilo uobičajno da vladar za vreme upravljanja državom podigne zadužbinu koja će ostati iza njega.
Iako Srbija nije na adekvatan način obeležila devetstotu godišnjicu svetorodne loze Nemanjića, jedan mali gradić na jugu Srbije, početkom meseca je proslavio drugi, ništa manje značajan jubilej – 850 godina od izgradnje prvih Nemanjinih zadužbina.
Jedna od najstarijih sačuvanih zadužbina Nemanjića na prostoru juga Srbije, svakako je manastir Svetog Nikole u Kuršumliji. U severnom delu grada, uz reku Toplicu, njegova gradnja započeta je 1168. i trajala je do 1172. godine. Zidali su ga neimari iz Konstantinopolja, a zadužbinar posvetio Svetom Nikoli.
Sa ovog mesta je sve počelo. Manastir je imao svoj tipik, a crkveni zapisi svedoče da je upravo sa ovog mesta, Stefan Nemanja počeo da ujedinjuje plemena i da stvara državu tako što je prvo napravio ovaj manastir. Crkva manastira Svetog Nikole je 1219. godine bila episkopsko sedište Srpske Pravoslavne crkve, a sam manastir je bio prvi prepisivački centar Nemanjićke Srbije. U unutrašnjosti crkve su otkriveni fragmenti živopisa iz XIV veka, ali je veći deo fresko slikarstva unutar hrama tokom vekova uništen.
Ovu jedinstvenu građevinu odlikuje vizantijski stil gradnje sa opekom i niska osmostrana kupola. Glavna crkva je sagrađena po pravoslavnim kanonima, uobičajenim za gradnju svetinja vizantijskog stila arhitekture toga perioda. Priprata i dve kule izgrađene su 1219. godine po ugledu na Katedralu Svetog Trifuna u Kotoru iz 1167. godine i slično stubovima Crkve Svetog Đorđa u Rasu, izgrađene par godina kasnije. U 14. veku je izgrađena mala kapela na južnoj strani, verovatno da posluži za večno odredište zadužbinara.
Manastir je zapušten posle Velike seobe Srba 1690. godine, nakon čega su mu Osmanlije skinule olovni krov, čime je otpočelo njegovo zarušavanje. Vremenom su i ostale manastirske građevine porušene, kao i sama crkva od koje je opstao samo središnji deo, koji je pokriven 1910. godine. Nakon Drugog svetskog rata 1948. godine, otpočeli su radovi na istraživanju celog kompleksa i rekonstrukciji manastirske crkve, koji su okončani 2003. godine.
Manastir je od 1979. godine pod zaštitom države kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.
U godini kada se obeležava osam i po vekova prvih Nemanjinih zadužbina pokrenuta je inicijativa za izgradnju spomenika Stefanu Nemanji kod Manastira Sv. Nikole, za obnovu ovog i manastira Presvete Bogorodice koji se nalazi u neposrednoj blizini, koji je Stefan Nemanja sagradio za svoju ženu Anu.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
