Hrišćanstvo je postalo zvanična religija Rimskog carstva Solunskim ediktom iz 380, ali značajan doprinos u njegovom priznavanju i ozakonjivanju dali su rimski carevi rođeni na tlu Srbije pre toga: “Nišlija” Konstantin Veliki, njegov sin Konstacije II rođen u Sirmijumu (Sremska Mitrovica) i Jovijan, jedini imperator rođen na teriotoriji današnjeg Beograda (tadašnjeg Singidunuma).
Konstantin Veliki
(Nais, 27.2. 271. ili 273 – 22. 5. 337. Konstantinopolj)
vladao 324-337.
Kao prvi rimski vladar koji je prigrlio hrišćanstvo, dotad veru progonjene manjine, Konstantin je pokrenuo hristijanizaciju Rimskog carstva, čime je, uz osnivanje Konstantinopolja, postavio temelje budućem Vizantijskom carstvu.
Na putu ka Rimu, pre bitke kod Milvijskog mosta 312. (čime je postao neprikosnoveni vladar Zapadnog Rimskog carstva), Konstantin je doživeo mistično iskustvo nakon koga se definitivno opredelio za hrišćansku veru.
Na nebu, iznad sunca, ugledao je svetlosni krst sa natpisom OVIM POBEĐUJ (grč. τουτο νικα). Car nije bio siguran u značenje vizije dok ga u snu nije posetio Hrist i preporučio mu da napravi vojni steg u obliku znaka viđenog na nebu i iskoristi ga u bici. Tako je nastao steg sa vencem na vrhu u kome su se nalazila spojena grčka slova X (hi) i P (ro), od prvih slova imena Hristovog.
Car je tada odlučio da sledi boga koji mu se ukazao i okupio je oko sebe hrišćanske sveštenike od kojih je zatražio da ga upute u Hristovu veru.
Na sastanku u Milanu 313. godine, dvojica suvladara, Konstantin i Licinije doneli su odluku da svi njihovi podanici treba da imaju verske slobode i naredili uklanjanje ranijih carskih zabrana i ograničenja koja su se odnosila na hrišćane. Sva konfiskovana imovina hrišćanskih crkava morala je da bude vraćena bez odlaganja. Oni nisu hristijanizovali Carstvo, kako se često misli, ali je položaj hrišćana posle ovoga bio mnogo bolji.
Konstantin Veliki – glava kolosalne statue izrađene 313-14
Foto: RAS Srbija
Međutim, u tom periodu hrišćanska crkva bila je podeljena oko brojnih pitanja iz oblasti teologije, discipline i organizacije. Glavna rasprava oko koje su se lomila koplja imala je za temu Hristovu prirodu, prirodu Boga i način na koji se božansko otelotvorilo u Hristu i poprilično je uzdrmala hrišćanske zajednice i na Istoku i na Zapadu. U sukobu su bili sledbedici libijskog sveštenika Arija i pripadnici pravoverne hrišćanske crkve.
Arije je tvrdio da je Hristos potčinjen Ocu i da nije deo suštine Boga a Arijevi protivnici tvrdili su da je Sin jednosuštan i večan zajedno sa Ocem.
Episkop Aleksandrijski, Aleksandar, proterao je Arija iz svoje episkopije a njegove pristalice ekskomunicirao. To, međutim, nije doprinelo nestanku ovog učenja, već naprotiv, njegovom širenju.
Ovaj raskol nije išao na ruku Konstantinu, koji je imao čvrstu nameru da obezbedi jedinstvo crkve pa je sazvao Prvi vaseljenski sabor u Nikeji 325. godine kome je prisustvovalo je oko tri stotine episkopa. Sabor je osudio je učenje Arija iz Aleksandrije i prihvatio “Simbol vere” koji je naglašavao jednosuštnost Oca i Sina.
“Simbol vere” potpisali su skoro svi arijanski episkopi, ali ne i Arije, te je opet proteran.
Sabor je nakon toga nastavio s radom i posvetio se drugim bitnim crkvenim pitanjima, zbog kojih ga je Konstantin i bio sazvao, kao npr. određivanje jedinstvenog datuma za Uskrs, status šizmatičkih grupa, način izvođenja liturgija, problemi discipline i pokajanja, kao i uslova za pripadanje sveštenstvu.
Dve godine nakon Nikejskog sabora Arije se pripremio da prihvati Simbol vere, a Konstantin je počeo da traži njegovu rehabilitaciju. Od 327. arijanstvo je ponovo počelo da dobija na snazi, da bi 337. kad je car umro, imalo gotovo apsolutnu suprematiju u istočnoj hrišćanskoj crkvi.
Konstantin Veliki, mozaik iz sv. Sofije u Carigradu
Foto: RAS Srbija
Kako Nikejski sabor nije uspeo da reši goruća pitanja hrišćanske doktrine, tokom poslednjih godina Konstantinove vladavine nastaje period beskrajnih verskih rasprava i političkih i verskih natezanja i nadmudrivanja koji su trajali sve do Drugog vaseljenskog sabora u Konstantinopolju koji je sazvao Teodosije 381. godine.
Nakon Uskrsa, aprila 337. Konstantin se iznenada razboleo. Na samrti je primio krštenje iz ruku Evsevija Nikomedijskog, jednog od arijanskih prvaka. Sahranjen je u grobnici uz crkvu Sv. Apostola u Konstantinopolju koju je unapred pripremio, zajedno sa 12 praznih sarkofaga i njegovim trinaestim, čime je želeo da se prikaže kao trinaesti apostol. Naravno, u carstvu čija je hristijanizacija tek započeta, Konstantin je i zvanično deifikovan i uvršten među paganske bogove.
Nakon smrti hrišćanska crkva ga je kanonizovala. U pravoslavnim crkvama poštuje se kao svetac i ravnoapostolni car. U Srpskoj pravoslavnoj crkvi sveti Konstantin se slavi zajedno sa svojom majkom, svetom Jelenom, 3. juna po novom (gregorijanskom), odnosno 21. juna po starom (julijanskom) kalendaru.
Opširnije na Blic.rs
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
