Ubistvo vladara Kraljevine Jugoslavije 9. oktobra 1934. godine svakako je jedan od presudnih istorijskih događaja na Balkanu i u političkom i u nacionalnom smislu. Promene koje će nastupiti posle ovog atentata promeniće odnose snaga na Balkanu, jačanje frakcija nacionalizma i otvaranje prolaza narastajućem fašizmu.
Grad Niš zauzimao je važno mesto u tadašnjoj Kraljevini Jugoslaviji kao centar Moravske banovine jedne velike oblasti u državi a političari iz grada zauzimali su visoka i važna mesta u državnoj administraciji među kojima je najviše dosegao Dragiša Cvetković. Opet, Niš je od oslobođenja 1878. godine važio za “obrenovićevski“ grad oslanjajući se na borbu Milana Obrenovića da oslobodi ove krajeve Srbije i Nišu dodeli status druge prestonice sa dvorom. U poretku vladavine Karađorđevića Niš je gledan kao veliki centar vojni, administrativni i privredni, središte jugoistoka i rezervni položaj što će se naročito pokazati za vreme Velikog rata kada se Kraljevska vlada smestila ovde, a Nikola Pašić u niškoj kafani “Evropa” dobio austrijski ultimatum. Svejedno, Nišlije su bili vredni i odani podanici i smrt vladara izazvala je tugu i bol.
O tome kako je grad izgledao i kako su građani reagovali na vest o ubistvu kralja saznajemo iz tadašnje štampe. Jedan od tadašnjih najtiražnijih listova “Pravda” osvrnuo se u broju od 10. oktobra 1934. godine na reakciju građana Niša posle vesti da je u atentatu ubijen vladar:
,,Sinoć oko 07:30 časova u Niš je doprla vest o atentatu na blaženopočivšeg kralja Aleksandra. Prvu vest o groznom zločinu svet je primio sa nevericom i na ustima svakog građanina lebdele su reči: to nije moguće! Za kratko vreme bio je obavešten ceo grad. Sve glavne ulice bile su ispunjene svetom koji je u manjim grupicama razgovarao o prvim vestima o pokušanom atantatu na kralja Aleksandra. Uskoro zatim svi lokali bili su pozatvarani i muzike raspuštene. To je već bio prvi znak da je užasna vest istinita što je još više uzrujalo nacionalni Niš. Do duboko u noć ulicama je prolazio svet, uplakani duboko ožalošćeni vešću da je vladar Jugoslavije tragično završio svoj život u prijateljskoj Francuskoj.
,,Niš je jutros osvanuo sav u crnim zastavama. Još od ranog jutra svet je povrveo na ulice, na mnogim mestima bile su velike gomile sveta koje su sa napetim interesovanjem očekivale svaku pojedinost iz Beograda o užasnom zločinu. Naročito radio koji je davao vesti i pojedinosti o atentatu privukao je masu sveta. Naročito pred radnjom Mileta Vasića (poznatiji kao Mile Ford jedan od tadašnjih imućnijih Nišlija, vlasnik salona automobila u ulici Obrenovićevoj prim.aut.) skupilo se više lica tako da je glavna ulica bila zakrčena te je bio obustavljen svaki saobraćaj. Ljudi su slušali vesti radia i plakali istovremeno,,.
Nekada više naklonjen dinastiji Obrenović Niš je bio u žalosti posle pogibije Aleksandra I Karađorđevića. Nekoliko godina kasnije 1939. godine trg koji danas poznajemo kao Trg Vojske Srbije tada trg kneza Mihajla Obrenovića Nišlije će preimenovati u Trg kralja Aleksandra I Oslobodioca. Komunističke vlasti i kasniji događaji sa jugoslovenskom tvorevinom istog vladara doprineće da trg menja nazive: Trg JNA do 1992. godine, zatim raspadom države trg Vojske Jugoslavije do 2003. godine, onda do 2004. samo Trg Vojske, da bi postavljanjem spomenika Alekdsandru I u centru parka između grobova sovjetskih vojnika stradalih prilikom oslobođenja 1944. godine, bio vraćen naziv Trg Kralja Aleksandra, ali umesto oslobodioca sada Ujedinitelja.
Ovo je jedan osvrt na uspomenu na tragično stradalog vladara koga i danas neki slave, a neki osporavaju. Ostaje činjenica da je Kralj Aleksandar u Nišu dobio mnogo veću uspomenu nego Kralj Milan Obrenović uprkos tome što bi on činjenično gledano morao da nosi epitet oslobodilac.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
