Stariji meštani pričaju da se pre Turaka ovde nalazilo selo Bogaz. Arbanasce je nastalo u prvoj polovini XVIII veka, koga su naselilli Arbanasi pa mu otuda i potiče ime. Nalazi se na udaljenosti 11km severno od opštinskog centra Merošina. Profesor istorije u niškoj Gimnaziji „Bora Stanković“ Srđan Veselinović detaljno objašnjava šta se kroz istoriju dešavalo u ovom merošinskom selu.
Prema popisu iz 1874. godine, Arbanasce je imalo 22 kuće.
Meštani Arbanasca su se u prošlosti bavili stočarstvom, a ratarstvom i vinogradarstvom samo za svoje potrebe. Medjutim, danas uglavnom „svaštare“. Veličina atara ovog sela iznosi oko 655 hektara. Od pre nekoliko decenija imaju veće zasade pod Oblačinskom višnjom, koju ovde nazivaju „Oblačinska marela“.
Na Jugbogdanovačkoj reci radile su četiri vodenice: Raletova, Stevčina, Kopčina i Mladenova. Postoji još samo Mladenova vodenica sa dva kamena, koja je postojala i u vreme Turaka. Ova vodenica je stalno menjala vlasnika, ali je na kraju prodata Radivoju Milosavljeviću iz Arbanasca. Ova vodenica je nekada bila od kovanica i blata, a danas je od betonskih blokova.
Balinovačka crkva Sv. Ilije, koja se nalazi između Arbanasca i Dešilova, sagrađena je 1901. godine prilozima meštana Arbanasca. Vernici iz Arbanasca su sagradili i crkveni dom.
Prema popisu iz 2011. godine, bilo je 513 stanovnika. Fudbal je čini se popularan ovom selu, te tako postojie čak dva fudbalska kluba FK „Arbanasce“ i FK „Omladinac“ koji se takmiče u Opštinskoj ligi Merošina.
NIŠKI PROFESOR ISTORIJE O SELU ARBANAŠCE
Istorija ovog sela i uopšte Topličke oblasti, spominje se ovde tek od prve polovine XVIII veka, kad Albanci osnivaju to selo, treba reći, pojasniti, odakle Albanci u Toplici u to vreme i da li ih je bilo tu i ranije, kaže za Niške Vesti profesor istorije u niškoj Gimnaziji „Bora Stanković“ Srđan Veselinović.
Čitajući prvi deo teksta, deluje da su Srbi oslobađanjem Toplice 1878. godine proterali Albance sa njihovih vekovnih ognjišta i učinili im nepravdu. Istina je sasvim drugačija, tvrdi Veselinović.
„Istorija se ne može posmatrati od jednog perioda, jer je to, onda, vađenje iz konteksta i nenaučno. Mora se utvrditi šta je bilo pre i pod kojim okolnostima je došlo do nekog događaja. Ni u jednom istorijskom izvoru ne nalazimo pominjanje Albanaca u Toplici, niti nekog albanskog velikaša, ali se spominje Stefan Nemanja, kao vlasnik te oblasti, pre proširenja na Dubočicu i južne oblasti. Osvrnimo se na osmanske deftere (popisne knjige), nakon osvajanja Toplice 1454, tj. Kosova i Metohije 1455. godine, gde se veoma precizno navodi lokalno stanovništvo. Na celom prostoru Kosova i Metohije, dakle, dosta južno od Toplice, u osmanskim defterima nalazimo svega nekoliko albanskih porodica, što nedvosmisleno govori o tome gde možemo, tj. gde ih ne možemo naći“, tvrdi niški profesor istorije.
Kad dolazi do promene demografije tih oblasti?
Nakon Velikog bečkog rata 1683-1699 situacija sa stanoviništvom na Kosovu i Metohiji, ali i na prostoru južne Srbije se značajno menja. Porazom Austrijanaca kod Kačanika, ratna situacija se promenila i sada dolazi do osmanske ofanzive. Eugen Savojski, koji je do tada briljirao u ratu sa Osmanlijama 1690. godine naređuje srpskom patrijarhu Arseniju III Čarnojeviću, da povede Srbe, koji su do tada učestvovali na strani Habsburgovaca, u seobu, povlačenje zajedno sa austrijskom vojskom. Patrijarh tada pokreće stanovništvo, u strahu od odmazde, na novooslobođenjene teritorije preko Save i Dunava, koje je još 1526. godine, posle pobede nad Lajošem I, kod Mohača, okupirao Sulejman Zakonodavac. Oblast Mađarske i današnje Vojvodine. Sa sobom, Arsenije III Čarnojević vodi preko 70 000 Srba. Povlačenje iz Patrijaršije ide preko Toplice i doline Morave. Sasvim je logično da je i stanovništvvo Toplice napustilo svoja ognjišta i krenulo u zbeg.
Drugi veliki egzodus desio se nakon još jednog Austro-turskog rata 1718-1739. Doduše, rat je započet još 1716. godine i pobede Austrijanaca dovele su do Požarevačkog mira 1718. godine, što je dovelo do formiranja Kraljevstva Srbije, na prostoru od Save i Dunava na severu, do Zapadne i Velike Morave na jugu i istoku, pod patronatom Habsburške monarhije. U novom ratu, koji je trajao do 1739. godine, Austrijanci su ponovo imali početnih uspeha, osvojivši čak i tek obnovljenu nišku tvrđavu. Opet, nadajući se, konačnom, oslobođenju od Osmanlija, Srbi prilaze Austrijancima. Usledio je poraz Austrijanaca kod Grocke 1739. godine. Osmanlije vraćaju izgubljene teritorije, što je za Srbe značilo još jedan zbeg, još jedna Velika seoba 1739. godine. Nakon ove seobe, ponovo dolazi do pražnjenja južnih oblasti, samim tim i Toplice. Prazne, plodne, srpske oblasti su privukle albanska plemena, koja preko Metohije, Kosova, dolaze duboko u Toplicu.
„Upravo se ova ponovna seoba Srba poklapa sa početkom ovog teksta i formiranjem sela Arbanašce, u prvoj polovini XVIII veka. Tek nakon ovih informacija možemo imati kompletnu sliku onoga što je objavljeno i razumeti otkud Albanci u Toplici u tom periodu, otkud to da je došlo do formiranja njihovih naselja u ovoj oblasti. Veliki povratak Srba desio se tek nakon oslobođenja 1878. godine i Berlinskog kongresa, kada se Kneževini Srbiji pripajaju Niš, Pirot, Toplica i Vranje“, kaže profesor Veselinović.
Izvori:
Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda
Dragoljub R. Živojinović, Uspon Evrope (1450-1789)
Duško Lopandić, Aleksandra Kolaković, Manja Milinović, Istorija 2, udžbenik sa odabranim istorijskim izvorima za drugi razred gimnazije prirodno-matematičkog smera
Đoko Slijepčević, Istorija sropske pravoslavne crkve
Istorija srpskog naroda I-X
Konstantin Jireček, Istorija Srba
Konstantin Mihailović iz Ostrovice, Janičarove uspomene, ili turska hronika
Rober Mantran, Istorija Osmanskog carstva
Stefan Prvovenčani, Sabrani spisi: Život Svetog Simeona
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
Arbanasce ne može biti nikako severno od Merošine,već jugo -zapadno.Inače hvala autorima koji se bave istorijatom Merošinskih sela.
Arbanasce je albansko selo od vreme turaka srbi oslobodi svoj teritor albanci mora da puste selo i da ode u tursku ili na kosovo ,ima nekoliko familijo sa prizemenom arbanasi u opstinu podujev u jedno selo glavnik bliznu grad podujevo
Kako ja imam informacije od familje arbanasi oni cuvali od pradede dokumentaciju ili tapiju iste tapije postoje u arhivu istanbul .
Oni ima nadu jedno ga dana srbija ce da plate zemlju sto beze narod bez nikakve prave iz ognjiste