Današnja Niška tvrđava je podignuta na tek izgrađenom Hisaru. Nepunih 6 meseci od završetka radova na Hisaru, Sultanovom poveljom od 19.februara 1719. godine odlučeno je da se u Nišu izgradi jaka Tvrđava.
Ahmet II
Radovi su otpočeli u proleće iste godine po projektu turskih lagumaša, braće, carskog mimer baše (glavnog arhitekte) Mehmed age i agumdzi baša Mustafa age, projektanta nedovršene tvrđave iz 1702. godine. Predviđeno je da se objekat završi za 3 godine. Za izgradnju Tvrđave 1719. godine su angazovane spahije iz 10 sandzaka, a 1722. godine iz 14 sandžaka.
Bilo je to ogromno gradilište, sa oko 10 000 spahija i desetostruko više radnika i raje. Tokom 1723. godine , angazovano je 40 Carigradskih majstorskih kamenorezaca, a bedem je zidalo preko 400 zidara. kamen se vadio iz kamenoloma Huma, Kamenice i Niške Banje. Završetak radova svečano je obelezen postavljanjem ploče na Stambol kapiji juna 1723. godine na kojoj je pored ostalog zapisano:
“Pre godinu dana dovrši se ova gradska kapija i na njoj se podize svod. U celoj carevini posta ova kapija najjača zaštita i Sultan Ahmed II (1702, 1730) načini niški grad najtvrđim gradom 1723. godine.”
Austrijski plan tvrđave iz 1737
Radovi na Tvrđavi nastavljeni su i posle 1723. godine Tokom 1725. godine završene su 4 velike kapije od drveta za gradske ulaze, postavljeni su mostovi na jendeku, barutni magacini pokriveni ćeramidom, a na ulicama u Tvrđavi postavljena je kaldrma. Radovi na jendeku, predviđeni da se okončaju 1733. godine nastavljeni su i sledeće godine.
Tvrđava je građena po ustaljenom sistemu “bastione trase”.
Poligonalnog oblika ja sa 7 nejednakih strana. Ulazni deo, za razliku od srednjevekovne tvrđave, spušten je sasvim uz most, a istočni i zapadni bedem pruzaju se pod uglom, udaljavajući se od Nišave. Oba ova bedema završavaju je snaznim bastionima. Severozapadni deo bedema, prema Gradskom polju, polukruznog je oblika prelomljenog sa 4 veća bastiona. Izlomljena linija bedema sa dva manja bastiona je i na juznoj strani prema Nišavi.
Stara džebahana (barutana) u Tvrđavi
Ukupna površina kamenih blokova uzidanih u bedem Tvrđave iznosi 422. 800 kvadratnih aršina, odnosno 321. 328 metar kvadratni. Visina bedema je 8 metara, a prosečna širina 3 metra dok je ukupna duzina bedema 2100 metar.
Beogradska kapija (Istorijske rekonstrukcije)
U odnosu na Hisar, izgrađen 1719. godine u obliku trougla, tvrđava je u jugozapadnom delu dosta povučena od Nišave. Time je dobar deo naselja današnje Beograd male, koji je ulazio u sastav Hisara, ostao van utvrđenja i ofrmljen kao posebno utvrđenje sa palisadom, Mala palanka, naznačena u mnogim austrijskim planovima Niša 1737. Istovremeno je Beogradska kapija, koja je na Hisaru bila na zapadnoj strani, pomerena prema Nišavi. Jurišna kapija prema gradskom polju ostala je kao i na Hisaru, a takođe i Su kapija, Nova poterna kapija otvorena je blize Vidin kapiji. Niška tvrđava, sa još nedovoljno istrazenim ostacima ranijih epoha, stavljena je pod zaštitu zakona maja 1948. godine, a odlukom Skupštine Srbije od aprila 1979. godine proglašena je kulturnim dobrom od velikog značaja.
Iz knjige “Stari zapisi o Nišu”
Borislav Andrejević
ODLOMAK IZ KNJIGE
“Zemlja najlepše patnje”
Milan Novaković
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
