Nakon oslobođenja od Turaka 1878. godine Niš se ubrzano razvija. Intenzivan plan regulacije komunalne i saobraćajne infrastrukture, osnivanje novih zanatskih i trgovinskih radnji koje kasnije prelaze u industrijska preduzeća, dovode do toga da se Niš vremenom od jednog malog gradića orijentalne strukture razvija u pravi moderan evropski grad.
Mnogi od putopisaca koji su pre i nakon oslobođenja ponovo u Nišu naprosto nisu mogli da prepoznaju grad, njihov zaključak je da se ni u jednom delu kraljevine Srbije nijedan grad nije tako brzo razvio kao što je Niš.
Sa razvojem grada raste i prirast stanovništva. Za nepunih desetak godina broj stanovnika se gotovo duplirao. Od 13.000 koliko je bilo nakon oslobođenja do kraja 19. veka narastao na skoro 25.000. Sa dolaskom železnice oživljava deo grada oko Železničke stanice, Bubanj, Ledena Stena ali i Rasadnik i Apelovac su novi industrijski centri u gradu.
Pivara Jovana Apela je bilo prvo industrijsko preduzeće u Nišu koje je osnovano nakon izgradnje železničke stanice, “Železnička ložionica“, te “Železnička radionica”, ciglana “Braće Simić” su samo neke od mnogih industrija preduzeća koji su se gradile oko železničke stanice i duž pruge prema Bugarskoj koje je napravljena 1888. godine. Plodna zemlja podno Gorice i na Bubnju iskorišćena je i za razvoj agrokultura kao što su uzgoj raznih voćaka i vinove loze. Nekadašnja popularna izletišta postaju deo grada u koji se ubrzo grade i objekti za ugostiteljstvo i proizvodnju hrane.
Jedan od takvih objekata je vinski podrum Svetozara Tutunovića advokata koji je nakon oslobođenja od Turaka posredovao u prodaji turskog zemljišta novopridošlim stanovnicima iz Srbije. Kako je posao išao odlično uzimajući dobar procenat za sebe on je to bogami dobro i naplatio. Jedan lep komad zemlje naravno da je uzeo za sebe. Tako je 1884. godine iznad današnjeg Starog groblja u delu grada poznatim kao Gorica kupio zemlju i vinograde, osnovao “Srpsko poljoprivredno društvo za negovanje vina” i napravio svoj “Tutunović podrum” po kojim imenom je taj kraj poznat i dan danas. Kažu da je proizvodio tako dobro vino da je već godinu dana kasnije 1885. godine u Belgiji dobio bronzanu medalju za kvalitet vina. Već 1890. godine u njegovom podrumu bilo je smešteno oko 150000 kljuka, jer je prvi shvatio značaj upotrebe mašina za gnječenje i muljanje grožđa, kao i prese za njihovo ceđenje. Kako je proizvodnja rasla za distribuciju vina iznajmio je i stovarište u Solunu.
Naravno gde je vino tu je i hrana i provod, zato je u okviru podruma otvorio i kafanu sa velikom baštom, a bilo je tu i soba za spavanje na spratu. Kako je bio sposoban i preduzimljiv, a da bi imao što više gostiju, do svog podruma organizovao je i konjski tramvaj koji je dovozio trezne i odvozio pijane goste.
Urbana je legenda da je lično kralj Milan Obrenović voleo da dolazi kod Tutunovića u podrum i da se tu kocka, a neretko su tu bile i prelepe animir dame koje je Svetozar lično birao za kralja.
Stečeni kapital i poznanstva od proizvodnje i prodaje vina Tutunović ulaže u novu fabriku. Zajedno sa svojim ortakom Zaharijem Popovićem trgovcem iz Beograda i prvim hotelijerom u Niškoj Banji uzima dobar kredit od države i osniva “Fabriku za proizvodnju aleve paprike”. U okviru fabrike niču tri male zgrade u kojima se nalazio mlin za mlevenje paprike, lokomobile za dobijanje pare i prostorija koja je služila za sušenje paprike. Kapacitet proizvodnje iznosio je oko 300 kg paprike na dan, a Tutunović se za dobijeni kredit obavezao da će se time baviti 15 godina. U početku je posao dobro išao međutim kako je sve više bilo i konkurencije iz okolnih zemalja vremenom je fabrika potpala u stečaj. Tutunović je 1901. godine prodao vinograde u Gorici Tasku Uzunoviću trgovcu i poznatom borcu za oslobođenje od Turaka, dok je podrum zadržao Zaharije Popović njegov ortak.
Koliki je bio značaj “Tutunović podruma” na razvoj samog kraja u kome je napravljen govori to da i dan danas mnoge stare Nišlije taj deo grada nazivaju i “Tutunović podrum”. Oni mlađi možda i ne znaju da je danas od Tutunovićevog kompleksa ostao samo jedan deo zgrade i jedna kula te se u narodu taj deo grada naziva i “Kula”. Kula je posle II svetskog rata služila kao prostor za skladišta i magacine različitih preduzeća, a dugo su je koristili i niški izviđači, kada je napravljen sportski teren u dvorištu. Danas je taj deo grada gusto naseljen stambenim objektima, a vinograda odavno nema. Stara kula i deo zgrade stoje u ruševinama, tereni su ruinirani. Šta će biti sa tim kompleksom nadalje se ne zna. Moj predlog je da “Kulu” kao stari simbol Palilule svakako je potrebno obnoviti i srediti, srediti imovinske odnose i predati u ruke kulturnim ili sportskim delatnicima jer za to sigurno postoji potreba u ovom delu grada.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
