Grad Niš, rodno mesto mnogobrojnih poznatih ličnosti iz sveta umetnosti, privrede, politike, sporta i mnogih drugih, kroz istoriju uspeo je da iznedri mnoge poznate ljude koji su svojim delovanjem, znanjem i trudom zadužili mnoga buduća pokolenja. Jedan od takvih je bio i Svetislav Milosavljević – Tisa, brigadni general, prvi ban Vrbaske banovine, ministar saobraćaja Kraljevine Jugoslavije, a pre svega neimar i vizionar.
Ova priča o našem sugrađaninu, „Banjalučkom Periklu”, je prvenstveno priča o hrabrom vojniku, velikom gospodinu, odlučnom banu, ali pre svega dobrom čoveku koji je kao takav ostavio nemerljiv trag.
Rođen je 7. septembra 1882. u tek oslobođenom Nišu iz jednog veoma skladnog braka Tome, bogatog niškog trgovca, i njegove 20 godina mlađe supruge Vasilije Milosavljević. Odrastajući u ljubavi i miru jednog skladnog braka Tisa je imao bezbrižno detinjstvo. Problemi počinju kada je negde njegove studije otac doživeo finansijski krah svoje firme pa je Tisa morao umesto na skupe studije tehnike, da se opredeli za vojnu školu koja je bila besplatna. Ipak brzo je zavoleo vojni poziv i kao mlad oficir stalno se usavršavao. Njegovo opredeljenje za rod vojnog saobraćaja i iskustvo stečeno na frontovima Balkanskog i Prvog svetskog rata (u oba rata Tisa rukovodi vojnim saobraćajem, organizuje transport vojnika, civila i ratnih potrepština) donose mu 1925. godine i čin brigadnog generala, što mu pruža priliku da se oproba kao predavač na Višoj školi Vojne akademije u Beogradu. Ubrzo se o sposobnostima i vojničkim vrlinama hrabrog Nišlije pročulo i na Dvoru. Tako nastaje spontano prijateljstvo između kralja i Tise, pa godinu dana kasnije postaje i ministar saobraćaja. Po završetku rata ženi se Desankom, s kojom će dobiti troje dece: Tomicu (1920–1926), Ljubicu (1921–2018) i Petra (1926).
Uvođenjem Šestojanuarske diktature, preimenovanjem Kraljevine SHS u Kraljevinu Jugoslaviju i podelom njene teritorije na banovine, Tisa od kralja dobija specijalni zadatak. Na Mitrovdan 1929. godine on postaje ban jedne od novoformiranih banovina u Jugoslaviji i to možda one koja se po zaostatku i nerazvijenosti najviše isticala, Vrbaske banovine sa sedištem u Banjaluci. Sa velikim entuzijazmom se prihvata ovog izazova. Od prvog dana šetao je gradom i svojim neimarskim okom pokušavao da locira sve probleme i nedostatke ovog mesta. Videvši neosvetljene i blatnjave ulice, manjak stambenih objekata, neuređene zelene površine, groblje u središtu grada već tada je shvatio da ga čeka ogroman posao. No ovaj ambiciozni „južnjak” nije klonuo duhom. Kako je imao potporu i podršku samog kralja izdejstvovao je ogromne svote novca da bi izgradnjom kapitalnih objekata od Banjaluke napravio pravu prestonicu. Izgradnjom Palate Banske uprave (danas Gradska uprava), Gradskog parka, (danas Park “Petar Kočić”), te činovničkih zgrada, (niz od 6 zgrada u Aleji Svetog Save i jedna u centru grada), Banskih dvora, Doma kralja Petra I Oslobodioca, (danas Narodno pozorište RS) i drugih, u samo nekoliko godina svrstao se u jednog od najvećih graditelja Banjaluke. Sa završetkom zgrada Higijenskog zavoda, Niže poljoprivredne škole, Sokolskog doma, te dogradnjom zgrade Realne gimnazije, Direkcije šuma, (danas Ekonomska škola), zaokružio je jedan ozbiljan proces oblikovanja grada.
Zahvaljujući čestim odlascima kod kralja u Beograd uspeva da dobije novac i za kulturne institucije kao što su Narodno pozorište Vrbaske banovine i Muzej Vrbaske banovine. Povrh toga u njegovo vreme širom banovine izgrađeno je preko 160 osnovnih škola i mnogo drugih zdravstvenih i kulturnih institucija, dok je na utvrđenim i sređenim putevima izgrađeno preko stotine mostova. Osnovano je Centralno banovinsko udruženje za turizam, pokrenute „Vrbaske novine”, a sam Ban Milosavljević se mnogo trudio da se završi Hram Svete Trojice, koji je, na starom mestu, obnovljen 2009. godine pod nazivom Hram Hrista Spasitelja. Boravio je u Banjaluci svega četiri i po godine, a ovom gradu ostavio je više nego iko pre i posle njega – dao mu je identitet. Zato i ne čudi što su Tisu Banjalučani nazvali „Banjalučki Perikle” i svrstali ga u red ličnosti koje su svojim radom i zalaganjem ostavile lični pečat u istoriji grada.
Na čelu Banovine Tisa je bio do 22. aprila 1934. kada je, izgleda, zbog nekog sukoba s kraljem, razrešen dužnosti i postavljen za ministra saobraćaja Kraljevine Jugoslavije. Očevici kažu da je velika svečana povorka od preko 10.000 Banjalučana ispratila bana Milosavljevića na putu od Banskog dvora do železničke stanice. Mnogi medju njima su plakali. Na poziv Banjalučke eparhije Tisa dolazi 18. maja 1939. na osveštanje Crkve Svete Trojice i postaje njen kum. To će ujedno biti njegova poslednja poseta gradu koji je neizmerno voleo…
Kao penzionisani ministar saobraćaja II Svetski rat proveo je u okupiranom Beogradu pišući svoje memoare. Tu je i dočekao kraj rata. Umro je 1960. godine u 78 godini života.
Istorija našeg naroda pamti mnoge državnike, vojskovođe, stručnjake, prosvetne i kulturne radnike, sportiste koji su znali da rade za svoj narod, među njima posebno mesto ima i Svetislav Milosavljević Tisa, najznačajniji banjalučki neimar dvadesetog veka.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
