Sretenje, dan kada se sreću zima i leto, kada je podignut Prvi srpski ustanak, kada je Srbija dobila prvi Ustav

Sretenje se slavi 40 dana nakon Božića, 15. februara po gregorijanskom kalendaru. Po narodnoj tradiciji postoji verovanje da se na Sretenje sreću zima i leto. Sretenje se slavilo kao dan državnosti u Кraljevini Srbiji do 1918. godine i nastanka Кraljevine Srba Hrvata i Slovenaca da bi se obnovilo obeležavanje Sretenja od 2002. godine.

Viši arhivista Istorijskog arhiva Niš, Boban Janković, istakao je da je ovaj datum značajan, jer su se u 19. veku desila dva važna događaja koja su odredila put novoj modernoj Srbiji.

“Na današnji dan februara 1809. godine su narodni prvaci iz beogradske i kragujevačke nahije odlučili da dignu ustanak, tri stotine ustanika odlučilo je da se bori protiv dahija, pa su pristupili izboru vođe. Pošto su harambaša Stanoje Glavaš i knez Teodosije Marićević odbili da predvode ustanike za vožda je izabran Кarađorđe Petrović”, kazao je Janković.

Kako dodaje, kako je započeo ustanak, za relativno kratko vreme Beogradski pašaluk bio je očišćen od Turaka. Vlast je, po zakonu, bila u rukama sultanovim, ali se u stvari nalazila u rukama Кarađorđa i ustanika.

“Prvi srpski ustanak podignut je protiv zuluma janičara, ali je već 1805. prerastao u borbu za oslobođenje od peto vekovnog turskog ropstva i ponovno stvaranje moderne države Srbije. Osnove državnosti u ustaničkoj Srbiji postavljene su radom Narodne skupštine, Praviteljstvujušćeg sovjeta i donošenjem zakonika. Prvi srpski ustanak utro je put Drugom srpskom ustanku 1815, koji će najzad dovesti do obezbeđivanja autonomije Srbije”, rekao je Janković.

Drugi važan događaj, kako kaže, koji se dogodio u 19. veku a značajan je za Srbiju je i Ustav Кnjaževstva Srbije poznat kao Sretenjski ustav, prvi je ustav koji je donet u Кragujevcu 1835. godine. Ustavom je izvršena podela vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku. Ustavom su zagarantovana prava i slobode građana, kao što su: neprikosnovenost ličnosti, nezavisnost sudstva i pravo na zakonito suđenje, sloboda kretanja i nastanjivanja, nepovredivost stana, pravo na izbor zanimanja, ravnopravnost građana, bez obzira na veru i nacionalnost.

“Ono što je važno Ustavom su ukinuti ropstvo i feudalni odnosi, u Srbiji je ropstvo ukinuto gotovo 30 godina pre nego u Sjedinjenim američkim državama. Sretenjski ustav je bio na snazi dve nedelje privremeno je obustavljen početkom marta a 11. aprila 1835. godine konačno ukinut. Srbija je tada bila vazalna kneževina Osmanskog carstva, Porta se protivila njenom donošenju. Austrija je takođe bila protiv ustava, jer ga ni sama nije imala. Rusija je donošenje ustava prokomentarisla kao „francuski rasad u turskoj šumi”. Pod pritiskom stranih država knez Miloš je morao da ukine ustav”, ističe Janković.

Po uzoru na francuske ustavne povelje od 1814. i 1830. i belgijski ustav od 1831. godine urađen je prvi Ustav Srbije. Sretenjski ustav je takođe jedan od prvih demokratskih ustava u Evropi.

Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.