Manastir Sv. Nikolaja Miriklijskog ili Sv. Nikole, te jednostavno Manastir kako je poznat u narodu, nalazi se u malenom selu Manastir 16 km od Niša iznad Proseka po kome je nekada bio poznat kao Gornji Prosek. Selo i sam manastir prvi put se spominje u turskim defterima iz 1498. godine.
Na manastirsko imanje pazio je izvesni Jovan, koji ga je obrađivao i za to plaćao 327 akči dažbina. No svakako je postojao i pre verovatno kao jedan od manastira „Sićevačke svete gore”.
Nije na odmet da se podsetimo da je negde sa početkom XV veka, počelo naseljavanje Sićevačke klisure kaluđerima koji su bežali sa Istoka prema Zapadu, pred naletom Osmanlija. Među njima su bili monasi Grci, Bugari, ali i Srbi sa Svete gore. Sve brojniji monasi su u skrovitim i gotovo mitskim predelima Sićevačke klisure gradili brojne i dan danas poznate manastire, crkve i crkvišta, želeći da dostignu „duhovne visine”.
1564. godine u Manastiru službuje jedan kaluđer koji plaća porez od 807 akči. Kasnije napušten obnavlja se tek 1838. godine kada je postao stočarski metoh obližnjeg manastira Sv.Bogorodice u Sićevu čiji se monasi i staraju o njemu.
Crkva je skromna jednobrodna građevina pravougaone osnove, sa oltarom i polukružnom apsidom, na istočnoj strani. Crkva ne pripada ni jednom arhitektonskom stilu.
U blizini same crkve ima dosta nadgrobnih spomenika pa se pretpostavlja da je nekada ovde bilo i groblje. Posle II svetskog rata malobrojno stanovništvo zaseoka se raseljava u potrazi za poslom odlazi bliže gradu.
Negde 70-ih godina XX veka na ove izuzetne prirodne lepote Sićevačke klisure nije ostala imuna lokalna niška elita koja kupuje napušteno zemljište, tako da se ubrzo na padinama Kusače (771m), oko samog Manastira Sv.Nikole razvija jedno novo lepo vikend naselje. Zbog svog istorijskog, arhitektonskog i verskog značaja crkva Svetog Nikole u selu Manastir proglašena je, 23. decembra 1982. godine, za „Кulturno dobro od velikog značaja” i uvedena je u centralni registar spomenika kulture u Republici Srbiji.
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
Ko sada brine o manastiru pošto su proterane monahinje po zahtevu vikendaša?
Kao i pre njih-vikendaši.
Sada su tu dva monaha Ignjatije i Domentijan.
Na predlog oca Igora iz crkve Petar i Pavle iz Jelašnice, Miki Kocić i Marija iz Proseka su prihvatili da budu tutori crkve i konaka i svetoodržavaju.