Pokret za moderan Niš: 83 divlje deponije, neke čišćene čak 25 puta

Udruženje “Pokret za moderni Niš”, fokusirano na zaštitu životne sredine, analiziralo je sistem upravljanja otpadom u gradu na Nišavi.

Poslednjih meseci, istraživanje je usmereno na stanje komunalnog otpada koristeći pristup koji integriše pravo i životnu sredinu. Analiza je izvršena na osnovu podataka dobijenih u periodu od febrara meseca 2023. godine do oktobra meseca 2023. godine.

Ovo niško udruženje pristupilo je analizi sistema upravljanja otpadom u skladu sa Programom upravljanja otpadom u Republici Srbiji za period 2022-2031. godine.. Cilj je zajedničko delovanje na rešavanju ključnih problema u upravljanju otpadom u gradu.

Lokalni plan upravljanja otpadom na teritoriji grada Niša
Poslednji Lokalni plan upravljanja otpadom za grad Niš donet je 2011. godine i važio je do 31.12.2021. godine.

Gradska deponija Bubanj je planirana da se koristi u periodu od 25 do 30 godina od nastanka, tvrde u ovom pokretu. (Lokalni plan upravljanja otpadom na teritoriji grada Niša za period od 2011. do 2021. godine).

-Nesanitarna deponija-smetlište „Bubanj“ aktivna je od 1968. godine.
-Na deponiji Bubanj je tokom 2022 godine ukupno odloženo oko 180.000 t otpada.
-Gradovi odnosno opštine čiji se otpad odlaže na deponiju „Bubanj“ su Niš, Doljevac, Gadžin Han i Merošina.
-Za smetlište „Bubanj“, izrađen je projekat sanacije, zatvaranja i rekultivacije 2018. godine. Po ovom projektu izvode se radovi sanacije. Mere zaštite životne sredine propisane projektom delimično se sprovode.
-Postoji potreba za izradom novog ili za ažuriranjem postojećeg projekta sanacije, zatvaranja i rekultivacije nesanitarne deponije-smetlišta.

“U Dugoročnom planu unapređenja upravljanja otpadom za period 2012-2021, postavljena je izgradnja regionalne deponije “Keleš” kao sanitarne deponije koja bi rešila problem odlaganja otpada na širokoj teritoriji. Sporazum o formiranju niškog regiona za zajedničko upravljanje otpadom potpisan je 2010. godine, ali do danas region još uvek nema izgrađenu regionalnu sanitarnu deponiju. Nedostatak sanitarne deponije na teritoriji grada Niša predstavlja ozbiljan ekološki problem. Zbog toga, predlažemo izradu projekta sanacije, zatvaranja i rekultivacije nesanitarne deponije “Bubanj” kao prvog koraka, i pristup realizaciji projekta “Keleš” bez odlaganja i u što kraćem roku, saglasno ciljevima Vlade Republike Srbije iz Programa koji se odnose na izgradnju sanitarnih deponija”, kažu u Pokretu za moderan Niš.

Stanje divljih deponija u Nišu

Katastar divljih i starih deponija i smetlišta na teritoriji grada Niša za 2022. godinu sadrži evidenciju za 83 divlje deponije. Ukupna procenjena količina otpada koja je odložena na svim registrovanim divljim deponijama u okviru Katastra divljih i starih deponija i smetlišta na teritoriji grada Niša za 2022. godinu je 7.477,30 tona, dok je ukupna procenjena površina smetlišta za te iste deponije 52.177,8 m2.

Kada je reč o gradskoj opštini Palilula, posebno treba istaći da su dve deponije očišćene čak po 25 puta: Gabrovački put prvi deo – na ulazu u Ciglanu i Gabrovački put prvi deo Ciglana – preko puta PMF.

Rešenja za divlje deponije

Zapaža se da na teritoriji grada Niša postoje mesta koja je predstavljaju divlje deponije a sa kojih je otpad uklonjen. Napori JKP i lokalnog stanovništva usmereni su na periodična čišćenja. Međutim, gomilanje otpada na ovakvim lokacijama se ponavlja i to doprinosi nesrazmeri između gomilanja otpada i uklanjanja otpada. Takvi lokaliteti predstavljaju „naučena“, odnosno poznata mesta, pogodna za nelegalno odlaganje otpada.

Program upravljanja otpadom u Republici Srbiji za period 2022 – 2031. godine govori o problemu divljih deponija. Podatak od 3.500 divljih deponija na nivou Srbije, koje su van kontrole opštinskih komunalnih preduzeća, veoma različitih dimenzija i faktora rizika, jeste veoma zabrinjavajuć.

Udruženje „Pokret za moderni Niš smatra da je potrebno, pored dosadašnjeg pristupa u tretiranju ovog problema, preduzeti dodatne aktivnosti. Aktivnosti treba da podrazumevaju širu i intenzivnu edukaciju stanovništva o opasnostima nekontrolisanog odlaganja otpada na divljim deponijama, posebno stanovništva u ruralnim i prigradskim naseljima. Pored toga Udruženje predlaže da se u okviru rešavanja divljih deponija uvede eko-turizam i uspostave „obrazovne staze“ u što širem obimu. Naime, na mestima gde su nekada bile divlje deponije mogu se uvesti eko-turističke atrakcije ili trasirati obrazovne staze radi promocije očuvanja životne sredine. Eko – turističke atrakcije su destinacije ili lokacije koje privlače turiste odnosno aktiviste, zbog svoje prirodne lepote. 

Eko-turističke atrakcije uključuju: nacionalne prakove, rezervate, ekološke ture npr. kroz planinarenje i pešačenje – staze koje vode kroz različite prirodne oblasti, reke i jezera – lokacije za aktivnosti kao što su kajaking, obilasci ekosistema, očuvanje tradicije – uz podršku lokalnog stanovništva napraviti mesta koja podstiču očuvanje lokalnih zanata i lokalne kulture. Obrazovne staze, edukativne staze ili prirodne staze, su staze ili putanje postavljene u prirodnom okruženju, koje pružaju priliku za učenje i obrazovanje o prirodnom svetu, flori, fauni, itd. Ove staze se tako formiraju da omoguće posetiocima da istraže prirodu, uz interpretativne table ili znakove. Duž staze se postavljaju table, znakovi i druge informacije koje pružaju podatke o prirodnom okruženju , životinjama , biljkama. Često podstiču interakciju i aktivnost posetilaca: posmatranje ptica, identifikacija biljaka. Mogu se prilagoditi različitim uzrastima u cilju učenja i istraživanja.

“Cilj oba ova rešenja jeste da se lokacijama, koje su već poznate kao divlje deponije i za koje postoji navika nesavesnih građana da nekontrolisano odlažu otpad, uspostavi nova namena”, kažu u Udruženju “Pokret za moderan Niš” koji imaju detaljan plan kako bi sproveli ovaj veliki posao.

Do uvođenja kolske vage na smetlište „Bubanj“ nisu postojali tačni podaci o količinama i sastavu otpada, jer se nije vršilo merenje odloženog otpada. Procene su se uglavnom vršile na bazi zapremine vozila za transport opada. Kolska vaga je uvedena na smetlište „Bubanj“ tek 2017. godine.

Udeo ambalažnog otpada u ukupnoj količini prikupljenog komunalnog otpada u 2022 godini je 0,51%. Ukupna količina izdvojeno prikupljenog ambalažnog otpada za 2022. godinu iznosi : papir 149 t, staklo 140 t, plastika 55 t, metal 1,8 t. Lokalni plan navodi da je srednji udeo ambalažnog otpada u komunalnom otpadu 29,65%.

“Postoji potreba za povećanjem prikupljanja ambalažnog otpada. Zakon o upravljanju otpadom definiše pojam sekundarne sirovine kao „otpad koji se može koristiti za reciklažu radi dobijanja sirovine za proizvodnju istog ili drugog proizvoda (papir, karton, metal, staklo, plastika i dr.)“.

Procenat sekundarnih sirovina u komunalnom otpadu za 2022. godinu je 30% do 35%, u zavisnosti od perioda kada je vršeno ispitivanje morfološkog sastava otpada. Ovo ukazuje na potencijal za povećanje recikliranja i ponovne upotrebe materijala iz otpada.

“Ukupna količina recikliranog otpada za 2022. godinu je 453 t. Dakle, može se zaključiti da postoji potencijal za povećanje recikliranja, kako bi se smanjio uticaj otpada na okolinu”, tvrde iz Udruženja.

Programom upravljanja otpadom u Republici Srbiji za period 2022-2031. godine, , u okviru Mera 1.2. Unapređenje sistema za odvojeno sakupljanje i reciklažu komunalnog otpada, predviđeno je uspostavljanje mreže centara za sakupljanje otpada u celoj zemlji; planira se uspostavljanje jednog ili više centara u svakoj opštini. Ti centri ili „reciklažna dvorišta“ biće namenjeni građanima za donošenje otpada koji se ne sme odlagati u posude za otpad iz domaćinstva, uključujući kabasti otpad (npr. stari nameštaj), opasan otpad iz domaćinstva, otpad od električne i elektronske opreme, baterije i sl. Izgradnja centara mora biti započeta od 2022. godine u svim opštinama u okviru Prve faze, s tim da do 2032. godine sve opštine imaju uspostavljene ovakve centre.

Mreža reciklažnih dvorišta predstavlja jedan od ključnih elemenata integrisanog sistema za upravljanje komunalnim otpadom. Veoma je bitno napomenuti da je svrha ovakvih centara upravo omogućiti građanima da odlože otpad koji su vanredno generisali i smanjiti broj divljih deponija pre svega u samom gradskom jezgru.

Niš za sada ima jedno reciklažno dvorište u naselju Crvena zvezda kod Prirodno-matematičkog fakulteta.

Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.