Korvingrad je tvrđava koja se uzdiže nad Južnom Moravom, 11 km jugozapadno od Niša, odnosno nalazi se u selu Klisura. Pretpostavlja se da je ovo srednjovekovni Koprijan, a podno grada su pronađeni ostaci većeg naselja iz doba Antike, tako da sama citadela ima milenijumski kontinuitet postojanja.
Osmansko carstvo je imalo običaj da srpskim srednjevekovnim gradovima daju pogrdne nazive, pa se smatra da i otuda može poticati naziv Kurvingrad. Odnosno Korvin, se može biti na turskom dvojako pročitati. Takođe potiče i verovanje da Korvin potiče od naziva Ugarskog kralja Matije Korvina, što je osporeno jer nema dovoljno istorijskih dokaza da su postojali na ovim prostorima. Do danasnjih dana nedovoljno je ispitan lokalitet.
Zbog tranzitnog i strateškog položaja, u doba rimskog carstva naselje je bilo odbrambena kula vojnog puta (Via Militaris). Značajna je vojna tačka i u doba Vizantije pod imenom Komplos. U srednjem veku obnovljeno je naselje, koje je preostalo iz ranijeg perioda, od kada i nosi naziv Koprijan. Koprijan je bio pogranični grad despotovine, koji je kroz svoju istoriju više puta menjao svog vlasnika, nad njim su se smenjivali srpski i turski moćnici.
Kada je u poslednjem turskom naletu razorena Srpska srednjovekovna država, Koprijan je do temelja razoren, stanovništvo pobijeno i raseljeno, a jedan deo i odveden kao belo roblje u Malu Aziju. Tvrđava je više puta korišćena kao građevinski materijal za gradnju Niške tvrđave.
U 20 veku rušine je raznelo lokalno stanovništvo i njime zidalo svoje kuće i domaćinstva. Car Justinijan I. je sredinom VI veka u okolini svog rodnog grada, podigao je 32 nova i obnovio 7 ranijih utvrđenja. Takođe je gradio mnogobrojne kastele, kako bi stanovnistvo imalo gde da se skloni u slučaju varvarskih napada preko Dunava. Kaže se da je obnovljen kastel ad Herculum i Calis. Calis (Kalis) je kasnije mogao biti netačno napisan Komplos. Sasvim je moguće da je vizantijsko naselje podignuto na Kurvinomgradu bilo severni odbrambeni for Justiinijane Prime.
Korvingrad je, u vreme borbi za turski presto 1413. zauzeo i razorio Sultan Musa Čelebija. Grad je posle njegovog poraza, vraćen despoti Stefanu Lazareviću. Putopisac Ami Bue pominje u prvoj polovini 19. veka ruševine ovog grada. U selu Klisure pronađena vizantijska bazilika i nekoliko grobova. Prilikom kopanja temelja zgrada često se nailaze ruševine manjih i većih građevina, koje su po materijalu i načinju zidanja datirane iz VI-VIII veka.
Komplos je morao biti vazan magistralni grad koji povezuje dolinu Morave sa dolinom Vardara, sastavni element mreže koja je u prošlom vremenu postojala na ovim prostorima, važna vojna tačka, koja je štitla put od pljačkaša i varvarskih upada. Kakva je sudbina zadesila grad u tom vremenu nezna se, ali je sa opravdanim razlogom mogao biti smatran za neosvojiv.
Važna odbrambena moć grada počivala je u nepristupačnom planinskom terenu pod kojim se prostirao pregledan vidik na dolinu i reku, a čije zaleđe je čuvala još višlja planina Seličevica. Tokom Prvog svetskog rata lokalitet Kurvingrad iskoristila je Nemačka komanda i tu obrazovala svoj odbrambeni front prema srpskoj vojsci, koja je u oktobru 1918. godine nezadrživo nadirala na sever.
Nemački front nije se mogao održati, uprkos veoma jakom položaju, samo zato sto je srpska vojska izbila na vrh Seličevice i našla se iza neprijateljskih leđa, koji su tada u panici napustili ceo Niš bez borbe.
Stari utvrđrni grad Koprijan je podignut za vreme Kneza Lazara, na temeljima rimskog i vizantijskog utvrđenja. Grad koji je bio ograđen sa debelim zidinama i kulama je podigao Vlastelin Nenad, gabariti grada su 80h50m. 1933. godine postojala je crkva pod gradom, pripadala je moravskom tipu, sazidana od netesanog kamena.
Godine 1933. u niškoj tvrđavi je pronađen iznad-vratni kameni natpis, za grad Koprijan (koji se danas nalazi u kolekciji eksponata niškog Narodnog Muzeja). Postavilo se pitanje odakle je natpis mogao biti donešen. Kamen se nalazio pored ostalog kamenja, kao neiskorišćen građevinski materijal.
Veruje se je da je ovde dospeo prilikom jednoj od poslednjih turskih najezdi, pred pad despotovine, i da je srpski srednjovekovni Koprijan podelio sudbinu većine drugih srpskih srednjevekovnih gradova, koji su bili pljačkani, paljeni i razarani i upotrebljavani za izgradnju turskih vojnih baza.
Dimenzije kamena su bile 114 cm duzine i 123 cm u obimu. Istesan od belog ovalnog kamena. Gornja strana kamena je ravna i u širini od 26 cm, a donja strana za naslon na zid, je iznosi 26 cm. Na stubu je u četiri reda (u širini od 16 cm) na srpskoslovenskom, ćirilicom pisalo, sa jednakim slovima u veličini od 3 cm, sledeće: „Az Nenad, sin kaznaca Bogdana, sazidah si grad Koprijan godo…va dni blagovernago gospodina mi kneza lazara va leto…“.
Da je vizantijsko utvrđenje na Gradištu Calis, a zatim netačno napisano kao Komplos, u srednjem veku novoizgrađeni Koprijan, ne može se pouzdano reći, jer na tom mestu nema pronađenih tragova srpske srednjovekovne prošlosti. Nepoznata vizantijska tvrđava na Gradištu izgubila je značaj 1372. god., kada je završen grad Koprijan.
***
Danas je grad u ruiniranom stanju. Višegodišnja praksa meštana okolnih sela koji su rušili ostatke ove tvrđave, a njen kamen u većim količinama koristili za zidanje svojih kuća je ostavila svoj trag. I ako je nadležnoj opštini ovakva praksa dobro poznata, malo toga se preduzelo/preduzima da bi se dalje rušenje sprečilo.
Odlukom Republičkog zavoda za zastitu spomenika kulture br. 541/47 od 17. novembra 1947. god. ovaj istorijski spomenik ima status opštenarodnog kulturnog dobra, i stavljen je pod zaštitu države, zajedno sa njegovom neposrednom okolinom. Danas je od stare utvrde ostao dobro očuvani severni i istočni bedem sa kulama. Zapadni bedem ne postoji, dok na južnoj strani ima malo ostataka uz jedinu sačuvanu kulu na tom delu. Bedem Malog grada se jedva nazire, dok je od Donžon kule ostala samo poveća gomila kamenja.
Glavna gradska kapija je porušena, dok je kula koja ju je ojačavala očuvana u tragovima. Unutar Malog grada su pronađeni ostaci jedne kvadratne građevine koja je najverovatnije služila kao cisterna, dok su oko grada vidljivi ostaci suvog šanca.
Izvori:
Niški Vesnik
Istorija Niša I
Wikipedia
“Da li je Koprijan današnji Kurvingrad?”
Mihajlo Kostić Konstantin Jireček
Autor:
Novaković Č. Milan
Za Zvezdicu ….
Dragi čitaoci, ako želite da budete u toku i saznate prvi najnovije vesti iz Niša, preuzmite aplikaciju Niške Vesti za Android ili iPhone.
